KUALA LUMPUR :Tragedi menimpa Zara Qairina telah menyatukan seluruh negara dalam kesedihan dan kemarahan. Desakan perubahan kedengaran lantang. Parlimen telah memberi respons. Pada Disember 2024, pindaan ke atas Kanun Keseksaan telah diluluskan, menjadikan perbuatan buli, gangguan dan komunikasi berunsur ancaman sebagai kesalahan jenayah.
Seksyen 507D kini memperuntukkan hukuman penjara sehingga 10 tahun dalam kes yang paling serius, dan menjelang Mac 2025 peruntukan ini telah berkuat kuasa.
Pada Ogos lalu, Menteri Undang-Undang, Datuk Seri Azalina Othman Said, mengesahkan bahawa Jemaah Menteri sedang meneliti kemungkinan menggubal Akta Anti-Buli khusus, termasuk cadangan tribunal bagi kes kanak-kanak.
Ahli Parlimen seperti Datuk Matbali Musah (Sipitang) turut lantang menyuarakan isu ini. Buat pertama kali, isu buli di sekolah diberi perhatian sebagai masalah dasar negara, bukan sekadar tragedi peribadi.
Namun undang-undang semata-mata tidak menjamin keselamatan. Seorang murid tidak dilindungi oleh akta jika buli yang berlaku di kelas, asrama atau kumpulan WhatsApp tidak dilaporkan, tidak dikesan, atau tidak diselesaikan. Malaysia sudah ada asas undang-undang, tetapi pelaksanaan di lapangan masih lemah.
Statistik membuktikan keperluan mendesak ini. Dalam 10 bulan pertama tahun 2023, Kementerian Pendidikan merekodkan 4,994 kes buli, melebihi jumlah setahun penuh pada 2022. Antara 2021 hingga 2023, lebih 9,200 kes dilaporkan melibatkan 5,700 murid. Malaysia juga berada di tangga kedua tertinggi di Asia bagi buli siber pada tahun 2020. Kajian antarabangsa menunjukkan mangsa buli berisiko dua kali ganda mengalami kemurungan atau cubaan bunuh diri.
Justeru, apa langkah seterusnya?
Pertama, akauntabiliti mesti diperkukuh, tetapi dengan sokongan. Pengetua dan Guru Besar wajar diwajibkan merekod setiap kes ke dalam sistem pusat KPM yang diaudit secara berkala. Guru, warden dan pengawal keselamatan mesti dikenakan tindakan jika terbukti cuai atau menyembunyikan kes.
Namun dalam masa sama, mereka mesti diberi perlindungan undang-undang apabila melapor dengan jujur, dana tambahan untuk melantik kaunselor, serta latihan tahunan dalam pengesanan buli dan pengurusan kes. Guru juga berhak mendapat sokongan kesihatan mental kerana mereka turut menanggung trauma.
Kedua, perkasakan Pembimbing Rakan Sebaya (PRS). Setiap sekolah sudah ada PRS, tetapi potensinya belum dimaksimumkan. Dengan latihan kaunseling asas dan bantuan psikologi awal—bermula dari sekolah rendah—PRS boleh menjadi mata dan telinga yang mengesan tanda awal buli. Platform digital sulit boleh diwujudkan untuk PRS melapor terus kepada kaunselor, menjadikan sistem sedia ada lebih moden dan berkesan.
Ketiga, atasi jurang kaunselor. Kini, nisbah purata ialah seorang kaunselor bagi 1,500 murid, jauh daripada piawaian antarabangsa 1:250. Malaysia perlu melaksanakan pengambilan besar-besaran dengan biasiswa dan skim ikatan perkhidmatan untuk menarik graduan psikologi berkhidmat di sekolah.
Keempat, saluran pelaporan mesti selamat dan telus. Aplikasi SafeguardMY dan talian WhatsApp boleh diwujudkan untuk laporan sulit, memuat naik bukti, serta disambungkan terus kepada Cyber999 untuk buli siber dan Talian Kasih 15999 untuk sokongan keluarga. Data kes yang dilaporkan dan diselesaikan boleh diterbitkan secara berkala sebagai papan pemuka nasional.
Akhir sekali, budaya mesti berubah. Anugerah “sifar buli” hanya menggalakkan kes disembunyikan. Sebaliknya, sekolah yang melapor dengan jujur, menyelesaikan kes dengan cepat, dan menyokong mangsa wajar diberi pengiktirafan. Murid pula boleh dipupuk melalui Projek Kindness, manakala ibu bapa dilibatkan melalui bengkel kesedaran.
Pengalaman antarabangsa menunjukkan jalan ini boleh dicapai. Finland melalui program KiVa berjaya mengurangkan kes buli sehingga 40%. Jepun menggubal Akta Anti-Buli pada 2013 yang mewajibkan siasatan segera. Singapura pula membuktikan disiplin boleh digabungkan dengan kaunseling dan pemulihan. Malaysia boleh menyesuaikan pendekatan ini, dengan menekankan kekuatan PRS dan sistem pelaporan moden.
Bayangkan dalam tempoh tiga bulan, Rang Undang-Undang Anti-Buli dibentang di Parlimen dan aplikasi SafeguardMY dipilotkan di sekolah terpilih. Dalam enam bulan, 5,000 pemimpin PRS sudah dilatih dan 1,000 kaunselor baharu direkrut. Dalam setahun, Malaysia menerbitkan Indeks Buli dan Kindness Nasional pertamanya — mengukur bukan senyap, tetapi keselamatan.
Malaysia kini sudah ada undang-undang. Tetapi keselamatan mesti dibina di kelas, asrama dan ruang digital tempat anak-anak kita hidup. Dengan gabungan akauntabiliti, sokongan kepada guru, pengukuhan PRS, pelaburan dalam kaunselor, serta ketelusan dalam pelaporan, kita mampu bergerak daripada slogan kepada sistem, daripada hukuman kepada pencegahan.
Tragedi Zara tidak boleh sekadar menjadi tajuk berita. Ia mesti menjadi titik perubahan apabila Malaysia akhirnya memilih untuk benar-benar melindungi anak-anaknya.
Nota penulis:
Nirvana Jalil Ghani ialah seorang ibu kepada empat orang anak serta profesional dalam sektor korporat. Beliau menulis tentang pelbagai isu termasuk pendidikan, keselamatan kanak-kanak dan dasar sosial yang memberi kesan kepada keluarga Malaysia.-pr/BNN
